Jak nie przyrządzać leków roślinnych?

Ostatnio miałem wyjątkową nieprzyjemność przeprowadzenia krótkiej polemiki dotyczącej preparatów galenowych z panią Justyną Głażewską, która prowadzi stronę Fitopower (http://justynaglazewska.eu/). Chodzi o krótki artykuł udostępniony na Facebooku, w którym pani Głażewska opisuje różne formy leków, które można sporządzić z roślin. Nie omieszkałem wsadzić swoich trzech groszy w komentarzu, który to jednak szybko został usunięty. Nie lubię, gdy wiedza jest kasowana. Nie lubię tego tak mocno, że aż poświęcę temu nieszczęsnemu wpisowi całą notkę.

NAPAR

"Zioła zalewa się wrzącą wodą, następnie studzi i cedzi po czasie 15 min. Napar jest gotowy do spożycia."

Zasadniczo zgadzam się co do formy przygotowania naparu. Takie są zalecenia: dodajemy wodę w temperaturze 100°C do surowca i gotujemy przez 15 minut, najlepiej w łaźni wodnej. Cedzimy i... już koniec? Co z ubytkiem masy wody? Wygotowany surowiec też tak zostawiamy do wyrzucenia? Otóż nie! Gotujemy wodę, zalewamy nią surowiec, niech postoi minutę-dwie i uzupełniamy brakującą masę.

ODWAR

Pani Justyna napisała, iż sporządzamy gdy nasz surowiec zawiera substancje trudno rozpuszczalne w wodzie. To, że będziemy surowiec gotować, rozpuszczalności związków chemicznych w ogóle nie zwiększy, chyba że trafimy na takie, które rozpuszczają się w wodzie wrzącej. Odwary są przeznaczone dla części roślin wyjątkowo twardych i trudnych w obróbce: kora, korzeń, kłącza – o zwartej budowie anatomicznej. Wodę do odwarów możemy zakwasić (dla surowców alkaloidowych) lub zalkalizować (saponiny kwaśne) albo zostawić tak jak jest (reszta roślin, chyba że udowodniono inaczej).

Nie mogę zgodzić się z tezą, jakoby stan wrzenia w odwarze powinien trwać 2-4 minuty. Jest to nieprawda. Ten rodzaj preparatu wykonuje się dosyć długo: około 45 minut, z czego 30 minut przypada na stan wrzenia wody (powyżej 90'C).

MACERAT

"...spożywa się podgrzany..."

Nie znam wytycznych, które mówią o podgrzewaniu maceratu. Wykonujemy tę formę z surowców śluzowych, które są dosyć wrażliwe na działanie temperatury. Podgrzanie może spowodować rozpuszczenie skrobi a stąd jeden krok do kisielu.

POWIDEŁKA

Jestem zaskoczony, że wyciągnęła Pani tę formę preparatów ziołowych z czeluści niebytu. Już w latach 60. nikt ich nie wykonywał. Ich chwała zniknęła po drugiej wojnie światowej – a niesłusznie. Zdrowe, pożywne, łatwo coś tam wsypać. Sporządza się je prosto: łączy powidła z proszkiem. Najczęściej wybiera się śliwkowe albo tamaryndowe. Dżemy są stanowczo za rzadkie. Pani napisała, że owoce łączy się z miodem: w taki sposób robimy deser, nie leki roślinne. Miód a powidełka to zupełnie inne sprawy: dla tego pierwszego są zarezerwowane ziołomiody. Można go dodać do powidełek jako corrigens, ale nie może stanowić basis! Wyjdzie za rzadkie? To szczyptę zagęszczacza i już mamy powidełka!

SOKI

To jest dobre. "...surowiec roślinny należy zmiażdżyć, [...] wycisnąć i pozostawić w temperaturze pokojowej przez kilka dni. Potem zlać sok znad osadu. [...] Spożywać bezpośrednio po przyrządzeniu."

Powiem szczerze: nie rozumiem ni w ząb! Faza "bezpośrednio po przyrządzeniu" następuje, gdy wyciśniemy sok z rośliny. Pozostawienie go w temperaturze pokojowej na kilka dni, spowoduje co najmniej zatrucie. Jak można komukolwiek polecać do picia przefermentowany, zanieczyszczony zacier? Woland w Mistrzu i Małgorzacie słusznie łajał bufetowego o sprzedaż jesiotra drugiej świeżości. Pani Justyno! Świeżość jest tylko jedna – pierwsza i jedyna dla soków. Soki, napary i odwary sporządzamy i spożywamy ex tempore. Tyle ile trzeba.

NALEWKI

Napisała Pani: "zalewa się wódką (O mój Boże, nie, nie zalewamy wódką. Odpowiednią mieszanką etanolu i wody, jedne nalewki robimy tak, aby finalnie osiągnąć 65% a inne 35%) lub winem." Nie, nie ma czegoś takiego jak nalewka na winie. To ma swoją nazwę: wino. Również nie istnieje nalewka na glicerynie. I co z tego, że gliceryna to alkohol? To jest gliceryt! Zresztą zalewać można robaka, tutaj macerujemy albo jeszcze lepiej: robimy perkolat. Duże naczynie w kształcie stożka, surowiec, trzy części ekstrahentu... To nie jest "hop-siup"!

SYROPY

"Przyrządzone na ciepło soki owocowe w których rozpuszcza się cukier [...]". A co z syropem prawoślazowym? Albo z syropem miętowym? Tam też mamy sok owocowy?

"następnie gotuje [...]" - nie zawsze! Jeżeli nasz syrop zawiera substancje lotne, wykonujemy syrop na zimno. Ważne, aby osiągnąć odpowiednie stężenie cukru.

I na koniec największa herezja dotycząca syropów "łatwo ulegają zepsuciu". Ech.