Grudzień i imbir - para doskonała

Grudzień to niezwykły miesiąc. Wydaje się krótki, jak gdyby nie składał się z dni trzydziestu, ale zaledwie kilkunastu. Jest to w dużej mierze zasługa świąt Bożego Narodzenia, które są tak znaczącym punktem w życiu każdego z nas, że zniekształcają nasze postrzeganie czasu. 

Wielu z nas w połowie miesiąca zakrzyknie, że dopiero co kupowało znicze i przekrzykiwało się na cmentarzach, gdzie ustawić wrzosy a gdzie wiązankę. Taki już jest ten czas – prędki i pracowity. W grudniu ludzie nie są sobą. Ich myśli krążą wokół sklepów, prezentów, śniegu, wypoczynku, gubiąc gdzieś po drodze racjonalność. Nasze oczy widzą przyszłość, pomijając tak prozaiczną teraźniejszość. Pewnie dlatego Stefan Falimirz w swoim zielniku "O ziołach y o moczy gich..." (1534) opisał każdy miesiąc, wyszczególniając zalecenia dla swoich czytelników.

Grudnia ostrzegay głowy swey od mrozow, abys czały rok zdrową głowę miał, day sobie zaciąć głowną żyłę, a myy sie w łazni poki sie podoba. Topolą a Imbier iedz. Kto VI., VII. A XI. dnia krew sobie pusci, tego roku umrze. Kto posledniego dnia na skonaniu Grudnia żelazem ranion bdzie, albo syrop a trunk prziymie, wnet albo richło umrze. Dziecię kthore sie tego dnia narodzi, nie będzie nakłoniono ku dobremu, ale haniebną smiercią umrze. Jestli uslyszisz grżmienie tego miesiącza, wiecz że tego roku obyhtość [obfitość] będzie wszytkich potrzeb, a dobri pokoy, a dobroć miedzy ludzmi. Przygodne są tego miesiącza wszytki gorącze rzecźy.

Grudzień. W cżasu mogim iestliże potrzeba tego, z głowy krew puszcżaj (ale nie kordem) Piernych pokarmow użiway, muszkat iedz, Trunku nie prziymuy. Dziecię ktore sie narodzi, łprawiedliwym sędzczą będzie, mocny a grubego ciała, A wszakże będzie smyslny.

Tak oto napisał Stefan Falimirz w swoim zielniku. Rady, które są zawarte w tym krótkim opisie miesiąca, dla wielu powinny być oczywiste, ale często są pomijane, czy też ignorowane. Nośmy czapki, jedzmy ciepłe dania, spożywajmy rośliny lecznicze i przyprawy. Autor wyszczególnił tutaj topolę i imbir. O ile topolą nie chcę się na razie zajmować, o tyle imbirowi zawsze poświęcę miejsca, jako że jest jedną z moich ulubionych roślin. Co wiedział o nim Falimirz, że nakazywał jego spożywanie?

Rycina imbiru w zielniku Falimirza (1534)

Imbir w zielniku Falimirza znajduje się w rozdziale poświęconym roślinom zamorskim w capitulum 23 pod łacińską nazwą zinziber. Wydawca postanowił zamieścić wyjątkowo schematyczną rycinę rośliny. Przyznam się – miałbym duże trudności z odgadnięciem, cóż to za gatunek na nim przedstawiono.

Imbir iesth cipły w thrzecim sthopniu, a wilgotny w pirwszim. Roscie imbier za morzem a zwłaszcża w Indijey. | Tak, muszę napisać tekst o klasyfikacji roślin w średniowieczu...

Wino w ktorymby był uwarzony Imbier z Figami suchemi, y z rozynkami, iest pomoczne naprzeciwko cięszkosci piersi, y naprzeciwko kaszlowi, ktori z zimney prziczyny pochodzi. | Dlatego Falimirz uznał imbir za niezwykle cenną roślinę w grudniu. Miała ona leczyć kaszel wynikający z zaziębienia czy też infekcji dróg oddechowych. Zresztą stosowany jest w tym celu do tej pory z wymiernymi efektami.

Też proch Imbirowy z Figami zmieszany, a utłoczony w możdzerzu, Jest też użiteczny naprzeciwko tymże przerzecżonym chorobam.

Też gdy uwarzysz Imbier w winie z kminem, a tego sie napiiesz, bolesci żołądkowe y inszech wnętrznosci usmierza kthore z wiatrow ostrich bywaią. | Imbir jest znanym środkiem poprawiającym trawienie a kmin jak to kmin – carminativa, czyli wiatropędny. W efekcie powstaje prosta receptura, która zauważalnie poprawia stan układu trawiennego. A dlaczego w winie? W tamtych czasach było o wiele czystsze od dostępnej wody. Zawarty w nim alkohol dodatkowo powodował całkiem niezłą rozpuszczalność niektórych związków, które nie przechodzą do wody.

Theż proch Imbierowy na bawełnę wpuszcżony, a ktho ma wydymanie chciwosć na stholecz przez uczynku, przyłoż tę Bawelne y stym Imbirem na stolecz, odeydzie ta choroba.

Theż wten cżas gdy ktory cżłowiek padnie na ziemię dla niemoczy Swietego walantego, włoż tartego Imbiru w nos dla kichania: ktore iest barzo pomoczne na te chorobę. | Mówimy tutaj o padaczce, zwaną chorobą Św. Walentego. Imbir nie jest jakoś szczególnie polecany na tę chorobę, choć istnieją pewne teorie, że może oddziaływać korzystnie. Niektórzy stosują go na własną rękę do leczenia padaczki, ale jak to zwykle bywa z ziołami – nic to pewnego.

Też Imbier z miodem przyprawiony, iest więczey zagrzewaiączy niżli z czukrem przyprawiony, aczkolwiek oboy iesth dobry tym ktorzy są skłonni ku paraliżowi, y też tym ktorzy są zimnego a flegmistego żołądka. | Falimirz dobrą rzecz stwierdził: imbir połączony z miodem jest o wiele lepszy niż z cukrem. Dlatego zachęcam aby w syropach imbirowych, część cukru zastąpić miodem.